Zapomniane nuty, ocalone głosy: muzyka synagogalna Białegostoku i jej twórcy
26 czerwca 2025, godz. 18:00
wstęp wolny
W przeddzień koncertu „Dźwięki pamięci: Muzyka synagogalna Białegostoku” zapraszamy na wykład, który wprowadzi słuchaczy w niezwykły świat muzyki liturgicznej judaizmu reformowanego, rozwijającej się na ziemiach polskich od XIX wieku. To opowieść o dźwiękach, które niegdyś wypełniały białostockie synagogi, o kompozytorach, których twórczość dopiero dziś powraca na estrady koncertowe oraz o historii, która żyje w nutach i głosach współczesnych wykonawców.
Wykład przybliży sylwetki takich twórców jak: Abraham Mosze Bernstein, który był kantorem m.in. w Białymstoku i przez wiele lat nadkantorem w Wilnie, Salomon Weintraub – związany z Tykocinem kantor i twórca „wołyńskiego stylu śpiewu synagogalnego” oraz Mosze Rabinowicz, wieloletni kantor Wielkiej Synagogi w Białymstoku, którego muzyka zostanie zaprezentowana po raz pierwszy po ponad stu latach.
Słuchacze poznają także tło historyczne rozwoju muzyki synagogalnej: dlaczego w synagogach pojawiły się organy, jak wyglądały chóry mieszane i czym różniła się muzyka liturgiczna nurtu reformowanego od tej znanej z tradycji ortodoksyjnej. Wykład będzie okazją, by usłyszeć fragmenty archiwalnych i współczesnych nagrań oraz zobaczyć unikatowe materiały źródłowe.
To spotkanie z muzyką, która przez dekady była zapomniana, a dziś – dzięki badaniom i pracy współczesnych artystów – ożywa na nowo, niosąc ze sobą przesłanie piękna, duchowości i kulturowej ciągłości.
Jakub Stefek – doktor sztuk muzycznych i nauk ekonomicznych, adiunkt w Zakładzie Teorii i Dydaktyki Muzycznej Akademii Sztuki w Szczecinie, organista Synagogi Pestalozzistrasse w Berlinie, członek zarządu Fundacji SPOT.ON ART, stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP w 2025 roku. Absolwent Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie. Wykładowca, artysta i badacz specjalizujący się w organowej muzyce żydowskiej. Autor pierwszej w Polsce rozprawy doktorskiej poświęconej twórczości żydowskich kompozytorów organowych z lat 1810–1938, nagrodzonej w Konkursie im. Majera Bałabana. Współpracował z kantorem Isidoro Abramowiczem i Gminą Żydowską w Berlinie, inicjator festiwalu „Dni Muzyki Żydowskiej w Szczecinie” oraz wielu projektów koncertowych i wydawniczych promujących zapomniane dziedzictwo muzyczne Europy Środkowej. Autor płyt „Schire Simroh”, „Jakub Wiess – Psalms and Hymns”, „The Echo of the Temple” i „Music of David Eisenstadt”. Jego działalność artystyczna i naukowa łączy tradycję z nowoczesnym spojrzeniem na rolę muzyki w kulturze, a jego wykłady i koncerty inspirują do nowego spojrzenia na historię poprzez dźwięk.
Kantor z chórem synagogi Chorszul, Białystok, 1936
źródło: – Księga – Album pamięci gminy żydowskiej w Białymstoku, Łomża – Białystok, 2022
Zrealizowano w ramach Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
O cyklu:
Eksperci / Ekspertki u Zamenhofa to cykl wykładów, spotkań, dyskusji z autorytetami w swoich dziedzinach, dotyczących m.in. Ludwika Zamenhofa i jego idei, szeroko pojętego pogranicza z jego specyfiką, wielokulturowej i nierzadko trudnej historii miasta i regionu, a także odzwierciedlenia tych i innych zagadnień w archiwistyce społecznej.
